Núi âm u, mây trôi thấp chìm trong um tùm cây lưng dốc. Tiếng xào xạo như ai đang chạy khiến Tịnh lạnh sống lưng. Không ai nói bất cứ điều gì nhưng trong mắt mọi người vẫn hiện lên sự bất an... Trước khi sang vùng đất lạ này, đơn vị có dừng lại ở Ba Chúc. Nhìn từ xa, ngôi làng sơn cước heo hút này mang màu quan tái trầm ngâm và buồn bã với những vệt trắng bay là đà quấn đầu ngọn cây, đầu núi, không thể phân biệt là mây hay khói. Trên không, những con chim to vừa bay đảo vừa kêu “eng éc” tiếng lợn bị chọc tiết. Khi vào làng, dưới mặt đất, những mảnh xương vụn vẫn còn vương vãi ở gốc cây, hốc đá. Rờn rợn mùi thi thể đang trong quá trình phân hủy bốc lên, xộc vào mũi. Lành lạnh màu máu người trên bức tường chùa quét vôi vàng, bê bết vết bàn tay be bé chồng lên nhau oằn oại... lẫn dấu đạn chi chít. Mỗi lần nhìn vào đấy, Tịnh lại thấy như có trăm nghìn đứa trẻ khiếp hãi, hai tay bụm mắt, bụm miệng, run rẩy như bầy dơi quạ đang treo ngược mình trước ánh thép nòng súng sắc lạnh.

Đơn vị của Tịnh đóng ở Ba Chúc hai hôm. Đêm, tiếng gió lạ phía những cành lá khô vì bị pháo phạt rơi đứt đọt khiến Tịnh không sao ngủ được. Tiếng gió kì quặc, lúc như réo, âm u, ù ù, lành lạnh; lúc lại nhẹ, trầm như tiếng rên không dứt. Nửa đêm, có tiếng bước chân lại gần, rồi một người mặc đồ bà ba, quấn khăn rằn xuất hiện, giới thiệu tên là Ba Lai, du kích của làng còn bám trụ lại. Tịnh gợi về tiếng gió lạ, Ba Lai cười. “Chú mầy đừng sợ, đồng bào mình không à, oan ức về tỉ tê vậy thôi chứ không hù dọa hay hại chú mầy gì đâu”. Tịnh nghe ơn ớn sau ót. Ba Lai hỏi: “Chú mầy năm nay bao nhiêu tuổi?”. Tịnh rụt rè, giọng có chút gì đó rung rinh: “Dạ, em mười chín tuổi ta”. “Ừ, tụi lính bên kia thì nhỏ hơn chú mầy nhiều. Toàn con nít. Bữa thấy một thằng mới mọc lông măng, cái tay nhỏ xíu bị xích vào báng súng”.

Ba Lai ngồi trước đống củi. Tịnh nhớ lúc đó gió bay ngang, lửa chợt cháy sáng. “Tụi nó gan dạ, chiến thuật ghê gớm lắm sao mà chiếm đất mười mấy bữa đã giết sạch cả làng mình vậy anh?”. “Chiến thuật gì đâu. Nhưng sang mình đông. Đi tới đâu tụi nó hét la vang dội tới đó, dễ làm mình hoảng loạn. Chú mầy hễ nghe nó la “chô, chô” (xung phong, xung phong) thì đừng có sợ. Cứ bình tĩnh, tìm nơi nào đó nép mà bắn tỉa”. Tiếng Ba Lai lẫn trong tiếng lép bép của củi cháy.

Ba Lai đột nhiên móc từ túi ra, đưa Tịnh một mặt dây chuyền cũ kĩ, dính đầy đất. “Món này để trong túi, làm vật tin. Chú mầy qua bên kia có gặp ai tên Duyên, quê ở Chắc Cà Đao, làm cứu thương thì đưa cho cô ấy giùm, nhắn rằng Ba Lai vẫn còn chờ. Khi nào đi về ngang Vĩnh Điều thì hãy tìm anh, anh đợi”. Nói xong, Ba Lai đứng dậy. Tiếng đi nhẹ như gió, rồi nhập vào sự im lặng của đêm, lạ thường như khi xuất hiện.

Lúc đó Tịnh ngờ ngợ về Ba Lai, người đến bất chợt, nói vài câu như thân quen từ bao giờ rồi đi cũng bất chợt. Tịnh cứ phân vân mãi, sao Ba Lai lại tin tưởng mình đến như vậy? Suy nghĩ xếp nếp đến gần hừng đông thì đơn vị có lệnh rút đi, vì thế lúc đó Tịnh không biết hỏi ai về Ba Lai. Anh chỉ tiếc đêm qua quên hỏi coi nhà Ba Lai ở đâu, để khi về ghé thăm. Tịnh lục túi tìm mặt sợi dây chuyền nhưng không thấy. Tìm trong võng và cả nơi nằm đều không gặp. Không hiểu nó rớt nơi đâu. “Hồi hôm ông Ba Lai lại nói chuyện với tao, đưa cái mặt dây chuyền, tụi bây thấy đâu không?”. Nghe Tịnh hỏi, mấy thằng tròn mắt nhìn anh, lắc đầu. Sau một ngày đi đường, đêm quá mệt, cả bọn nằm lăn ra ngủ như chết. Lại đang gấp gáp chuẩn bị hành quân nên chẳng ai hỏi Tịnh gì thêm.

Qua kinh Vĩnh Tế một đoạn xa, bọn Tịnh được thông báo là đã bắt đầu bước ra khỏi đất mẹ. Cả bọn vẫn chưa tin. Trước giờ cứ nghĩ biên giới là một nơi như thế nào đó, chẳng hạn có hàng rào sắt cao, phân định hai bên bằng hai màu sắc khác nhau rõ rệt như trên bản đồ chứ không nghĩ nó không hình thù, không có bất cứ gì khác lạ ngoài một cánh đồng lau như một sợi dây vô hình, mỏng te nằm vắt trên đó chia ra hai phía.

Đêm đầu tiên, Tịnh thấy không khí không có gì khác so với ở Ba Chúc bên đất mình. Một cảnh tượng hoang vắng và thê lương. Núi vẫn một màu xanh cây lá như ở núi Voi, núi Nước bên đất mẹ nhưng có gì đó âm u và phẫn uất lạ thường. Đơn vị của Tịnh mắc võng vào các thân cây thốt nốt. Vừa đặt lưng đã nghe có người ngáy khò khò. Chỉ còn nhóm ba thằng thức canh ngồi bên đống lửa nhỏ huơ huơ tay, kể về mẹ. Lúc đó, Tịnh chợt nhớ mẹ vô cùng. Lúc đi mẹ dặn: “Qua bên đó, con nhớ giá nào cũng phải trở về nghen hông”. “Phải về chứ, về cho anh quá giang” - tiếng một người lạ vói vào tai Tịnh. Anh mở võng ra nhìn thì thấy chập chờn trong ánh lửa sắp tàn, một người lính đứng đó, một bên nách cặp cây nạng gỗ, bâu áo đeo quân hàm trung úy. Tịnh liền ngồi dậy lễ phép: “Dạ, anh ở trên xuống hả?”. “Không, đơn vị anh qua biên giới hồi tháng trước, anh bị thương nặng... chưa về được từ hai tuần trước...”. Anh trung úy ngồi bẹp xuống đất. Tịnh bước xuống võng, ngồi đối diện. Anh trung úy bật quẹt lửa rồi đưa lên miệng. Tịnh ngạc nhiên khi thấy điếu thuốc vấn sâu kèn đã đặt trên môi anh lúc nào. Đặc biệt hơn, đôi môi của anh gần như bị xé nát mà điếu thuốc vẫn gắn được ở đó. Tiếng anh chập chờn như ngọn lửa: “Lạnh và buồn quá, nên hút cho đỡ. Lên sâu trên đó lạnh còn dữ lắm”. Tịnh nhìn trung úy chợt thốt thành tiếng. “Pháo tụi nó gầm ghê quá...”. “Nó gầm vậy thôi chứ ăn thua gì. Anh em mình hi sinh bên đất bạn nhiều, chắc sẽ phù hộ, độ trì cho mấy chú mầy. Không sao đâu”. Tịnh không tin, nhưng anh trung úy nói vậy, lòng Tịnh cũng được trấn an phần nào. Anh trung úy móc trong túi ra một vỏ đạn cối 60 có khắc ba chữ Trần Thành Trung đưa cho Tịnh: “Chú em còn đi lên đó sâu, có thấy đâu đó cái vỏ đạn khắc tên y vầy chôn cạnh gốc cây thốt nốt, nhớ đào xuống mang khúc xương chân về dùm anh”. Tịnh nhìn anh ngơ ngác. Anh trung úy cười, đứng dậy vỗ vai Tịnh. “Thôi cố gắng, lên đó đi đứng theo đơn vị, đừng đi lẻ dễ bị phục kích, bãi mìn tụi nó giăng đầy. Ráng nha, anh ủng hộ chú mầy”. Nói xong anh mất hút vào đêm đen. Tịnh nghe không gian đâu đó như vọng lại tiếng lộp cộp của chiếc nạng gỗ. Nghe kĩ thì thành tiếng gió và tiếng lá rơi. Tịnh cầm vỏ đạn đập dẹt trên tay, mường tượng khúc xương chân của anh trung úy còn nằm đâu đó trên bãi chiến trường và thiếp đi lúc nào không biết. Tiếng vỏ đạn tuột khỏi tay Tịnh rơi nghe “bonnnnnnn” âm âm trong giấc ngủ đẩy anh chìm sâu hơn vào mông lung.

Sáng dậy, Tịnh lục lọi tìm vỏ đạn cối nhưng không thấy đâu. Không một dấu tích, kể cả vết chân anh trung úy và cái hình tròn tròn của chân nạng gỗ. Cơn gió đêm đã cuốn mất tất cả. Cũng như lần trước, chẳng có thời gian để hỏi, đơn vị lại thần tốc hành quân...